Việt Nam đang trải qua giai đoạn biến động nhân khẩu học mạnh mẽ với nhiều cơ hội và thách thức đan xen. Từ cơ cấu dân số vàng đến xu hướng già hóa, từ tốc độ đô thị hóa cao đến mức sinh giảm, thị trường lao động Việt Nam cũng đối mặt với những biến chuyển không ngừng. Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích tình hình dân số và lao động việc làm tại Việt Nam hiện nay, từ đó đưa ra cái nhìn tổng quan về bức tranh kinh tế – xã hội của đất nước.
I. Tình hình dân số Việt Nam hiện nay
1. Quy mô và cơ cấu dân số
Năm 2023, dân số Việt Nam đạt mốc 100,3 triệu người, giữ vị trí thứ ba tại khu vực Đông Nam Á và thứ 15 trên thế giới. Tốc độ tăng dân số đang có xu hướng giảm dần, dự kiến tiếp tục giảm trong những năm tới.
Cơ cấu dân số Việt Nam đang có sự dịch chuyển rõ rệt:
- Giảm tỷ lệ dân số trẻ em: Nhóm dân số từ 0-14 tuổi giảm còn khoảng 23,9%.
- Tăng tỷ lệ người cao tuổi: Nhóm dân số từ 60 tuổi trở lên tăng lên 13,9%, cho thấy xu hướng già hóa dân số.
- Cơ cấu dân số vàng: Nhóm dân số trong độ tuổi lao động (15-59 tuổi) vẫn chiếm tỷ lệ lớn (62,2%), mang đến lợi thế về nguồn lao động dồi dào.
Tốc độ đô thị hóa tiếp tục diễn ra mạnh mẽ: Tỷ lệ dân số thành thị năm 2023 đạt 38,1%, cho thấy sự dịch chuyển dân cư từ nông thôn ra thành thị.
2. Mức sinh
Tổng tỷ suất sinh (TFR) của Việt Nam năm 2023 ước tính là 1,96 con/phụ nữ, thấp hơn mức trung bình của khu vực Đông Nam Á. Xu hướng giảm sinh tiếp tục được dự báo trong tương lai.
Mặc dù vậy, Việt Nam vẫn phải đối mặt với vấn đề mất cân bằng giới tính khi sinh. Tỷ số giới tính khi sinh (SRB) năm 2023 là 112 bé trai/100 bé gái, cho thấy cần tiếp tục nỗ lực để đạt mục tiêu cân bằng giới tính khi sinh theo Chiến lược Dân số Việt Nam.
3. Mức chết
Tỷ lệ tử vong ở Việt Nam được duy trì ở mức thấp, phản ánh những thành tựu trong công tác chăm sóc sức khỏe cho người dân. Cụ thể:
- Tỷ suất chết thô (CDR) năm 2023 ước tính là 5,5 người chết/1000 dân, ở mức trung bình so với khu vực Đông Nam Á.
- Tỷ suất chết của trẻ em dưới 1 tuổi (IMR) và tỷ suất chết của trẻ em dưới 5 tuổi (U5MR) đều có xu hướng giảm, cho thấy hiệu quả của hệ thống chăm sóc sức khỏe thai sản và trẻ em.
- Tuổi thọ trung bình của người Việt Nam năm 2023 đạt 73,7 tuổi, trong đó nữ giới có tuổi thọ cao hơn nam giới.
II. Tình hình lao động việc làm Việt Nam
1. Lực lượng lao động
Lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên của Việt Nam trong quý IV/2023 đạt 52,5 triệu người, tăng so với quý trước và cùng kỳ năm trước. Tỷ lệ tham gia lực lượng lao động duy trì ở mức ổn định (68,9%).
Tuy nhiên, tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng, chứng chỉ vẫn còn thấp (27,6%), cho thấy thách thức trong việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.
2. Lao động có việc làm
Số lao động có việc làm trong quý IV/2023 đạt gần 51,5 triệu người, tăng so với quý trước và cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, lao động phi chính thức vẫn chiếm tỷ trọng lớn (65,1%), cho thấy thị trường lao động chưa thực sự ổn định và bền vững.
3. Thiếu việc làm và thất nghiệp
Tỷ lệ thiếu việc làm trong độ tuổi lao động quý IV/2023 giảm so với quý trước, cho thấy những nỗ lực trong việc kết nối việc làm và hỗ trợ doanh nghiệp đã mang lại hiệu quả.
Tỷ lệ thất nghiệp trong độ tuổi lao động cũng giảm so với quý trước và cùng kỳ năm trước, cho thấy sự phục hồi của thị trường lao động sau đại dịch COVID-19.
4. Thu nhập bình quân của người lao động
Thu nhập bình quân tháng của người lao động quý IV/2023 đạt 7,3 triệu đồng, tăng so với quý trước và cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, vẫn tồn tại sự chênh lệch về thu nhập giữa lao động nam và nữ, giữa khu vực thành thị và nông thôn.
Kết luận
Tình hình dân số và lao động việc làm Việt Nam đang có những chuyển biến tích cực, tạo tiền đề cho sự phát triển kinh tế – xã hội. Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi, Việt Nam cần phải đối mặt với những thách thức như già hóa dân số, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, giảm tỷ lệ lao động phi chính thức và thu hẹp khoảng cách chênh lệch thu nhập. Để nắm bắt cơ hội và vượt qua thách thức, cần có sự chung tay vào cuộc của cả hệ thống chính trị, các doanh nghiệp và mỗi người dân.